1903’TE BÖLGEMİZDE TEREYAĞI İMÂLİ (2)

1903’TE BÖLGEMİZDE TEREYAĞI İMÂLİ (2)
 
Mevlüt KAYA
 
1900’lerde, kıyı şeridinde Alaçam’dan Hopa’ya dek uzanan Trabzon vilayetinde hayvancılığın bir getirisi olarak süt ürünlerinin içerisinde, tereyağı önemli bir yer tutmaktaydı. 1903 yılı salnamesinde süt ürünlerinin mevcut durumuna, tereyağı, kaymak ve peynir üretiminde kullanılan yöntemlere, yağ üretiminde bazen başvurulan hilelerin ürün kalitesini düşürdüğüne değinilmiş, bu türden ürünlerin imalatında asıl izlenmesi gereken yolun neler olduğu yazılmış, Avrupa ve ABD’deki üretim tarzından örnekler verilmiştir.
1903 Salnamesinde, süt ürünlerinin kalitesinin ve niceliğinin arttırılması yönünde üretici bilgilendirilmek istenmiş ve bu yönde bir araştırma yazısına yer verilmiştir:
“Süt bir kap içerisinde az çok bir müddet çalkalanıp dökülecek olur ise yağ alınabileceği ma’lumdur; bu surette yağı ayrılan süt yine başka şeylerde kullanılabilir. Fakat sütten bu yolla yağ çıkarmak için pek büyük yayıklar yapmak ve uzun müddet uğraşmak lazım gelir. Bunun için Anadolu’nun çok yerlerinde sütü yoğurt haline getirdikten sonra dökmek sureti tercih olunmakta ve Avrupa’da ve yine Memalik-i Osmaniye’nin bir hayli yerlerinde sütün üzerinde toplanan kaynaktan yağ yapılmakta olduğunu söylemiş idik. Şu halde tereyağı yapmak için başlıca üç ameliyata lüzum vardır: Birinci ameliyat sütün kaymağını ayırmaktan, ikincisi ayrılan kaymağı dökmekten ve üçüncüsü yağın ayranını çıkarmaktan ibarettir […]”
1903 Salnamesinde yukarıda sözü edilen yağ çıkarmada üç farklı yöntem, ayrıntılı olarak ele alınmıştır. Süt ürünlerinin imal edilmesinde son zamanlarda çıkan alet veya makinelerin, imalatı nasıl kolaylaştırdığına ve önemine değinilmiştir. Salnamedeki ilgili yazıda, Trabzon ile civar kazalarda “senede birkaç yüz bin okka tereyağı imal ve ihraç” edildiği aktarılmıştır. Anadolu’nun çoğu yerinde yapılan “krem ile ayranın birlikte dökülmesi suretiyle yapılan yağlardan, “bu usul ile daha ziyade yağ istihsal olunabilir ise de yapılan yağların çok defa kokusuz ve fena olduğu ve pek az dayandığı görülür” şeklinde bahsedilmiş ve “yağcılıkta en iyi usul kremi yani sütün kaymağını yayıkta dökmekten ibarettir” denilmiştir.
Salnamede, yağ yapmak için en iyi vakitlerin yazları akşam, kışları ise sabah vakitleri olduğu yazılmıştır. Ayrıca, yağın ayranının çıkarılmasında Avrupa’da kullanılan makinelere dikkat çekilmiştir:
“Bu son zamanlarda Avrupa’da yağın ayranını çıkarmak için bir takım makineler icat olunmuştur. Bunların esası “kuvve-i müba’ide-i an-il-merkez” kaidesine müstenid olup sütün kremini ayırmak için daha yukarıda tarif ettiğimiz makinelere tamamıyla müşabihtir. Bu makineler gayet seri’ bir hareket-i mihveriye ile tereyağını o kadar süratle döndürür ki mesamatında bulunan ayran ve süt yağın bulunduğu tel mahfazanın deliklerinden harice doğru fışkırır. Bunlarla yağın ayranını çıkarmak için üç dört dakika kifayet eder. Bundan sonra da yağı yoğurmak lazım geleceğini hatırdan çıkarmamalıdır.” (Kaynak: 1903 Yılı Trabzon Vilayeti Salnamesi, haz. Kudret Emiroğlu, c. 21, ss.184-198).
1903 Salnamesinde yer alan tereyağı imalatı faslında ayrıca tereyağının uzun süre muhafaza edilebilmesine dair yöntemler ele alınmıştır. Tereyağının bir asır öncesindeki muhafaza koşullarına dair kısmı ise başka bir yazıda aktarmaya çalışacağız…
 
Dikkat! Yazılan yorumlar hiçbir şekilde sitenin görüş ve düşüncelerini yansıtmamaktadır. Yorumlar, yazan kişiyi bağlayıcı niteliktedir.

BU HAFTA OKUNANLAR

ANKET

Türkiye′de salgını önlemek için alınan ek tedbirler yeterli mi?
İmsak00:00
Güneş00:00
Öğle00:00
İkindi00:00
Akşam00:00
Yatsı00:00

GÜNLÜK BURÇLAR

KoçBoğaİkizlerYengeçAslanBaşakTeraziAkrepYayOğlakKovaBalık

SÜPER LİG

TakımOGMBAP

ZİYARETÇİ DEFTERİ

Düşüncelerinizi bizimle paylaşmak ister misiniz?Ziyaretçi Defteri