GİRESUN'UN DEĞERLERİNDEN: GÖRELELİ ABDÜLHAMİD EFENDİ (2)

Mevlüt KAYA

Abdülhamid Efendi’nin aile ve akrabalık bağları oldukça güçlüydü. Bilhassa çocuklarına ve torunlarına çok bağlıydı. Memlekete olan sadakati de aynı ölçüdeydi. Çağın sosyo-kültürel değişkenlerine açık bir kişiydi. Soyadı Kanunu’ndan sonra, “Kâtip” olan sülale adını “Yazgan” soyadına devşirdi. Yazmayı çok seviyordu. Yaşamı boyunca kalem ve kâğıdı elinden hiç bırakmadı. Yazdıklarından bugüne kalanlar şunlardır: Mektuplar, notlar, önemli tarihler, hesaplamalar, borç-alacak kayıtları, Mevlid-i Şerif, dualar, nasihatler, vasiyetleri, şiir ve türküler, çeşitli konularda bilgiler, aile üyelerinin doğum-ölüm kayıtları, mektup deneme ve karalamaları, önemli tarihler ve açıklamaları… Kendine ait eşyaları ve yazılı tüm belgeleri bugüne dek varlığını sürdüren metal işlemeli ahşap sandığında arşivlemeye özen gösterdi. Sakladığı matbu belgeler arasında ise Osmanlı döneminden kalma telgraf kâğıtları, vergi makbuzları [buhran, bina ve gelir], teskeresi, kendine ve eşine ait nüfus cüzdanı, askeri evrak, vapur taife tezkereleri, yolluk makbuzu, vergi defteri, vergi makbuzu, ormancı kimliği, avcı kimliği, kooperatif ortaklık kimliği, ikamet belgesi, Ziraat Bankası kredi makbuzları, ürün tahmin ihbarnamesi, fındık ve mısır satış makbuzları, işletme ruhsatları, ziraat odası makbuzları, ticaret odası makbuzları, tayin belgesi, dilekçe, tedavi evrakı, aşı belgeleri, belediye tahsilat ve muhasebe makbuzları, gazete ve dergiler, posta zarfları, vs.

Abdülhamid Efendi’nin yaşamı hakkındaki ayrıntılı bilgilere, onun sakladığı şahsi eşya ve belgelerden erişilebilmektedir. Kendisine ait gövdesi ahşaptan, namlusu demirden olan tekli el yapımı tüfeği ve dolu barut kutusu, kol düğmeleri, not defterleri, sandıklar, köstekli saat, kartpostal, el yapımı deri cüzdan, radyo, ağ örücü ve bazı fotoğraflar halen korunmaktadır.

1928-1929 yıllarında İstanbul’da Seyr-i Sefaîn İdaresi’ne bağlı Gülcemal vapurunda işçi olarak çalışan Abdülhamid Efendi, işinden memnun olmadığından bu süreçte yeniden iş başvurularında bulunuyordu. 1929’da İstanbul’da Galata Arapcami Mahallesi muhtarlığından iş başvuruları amacıyla aldığı ikamet belgesi bu durumu doğrulamaktadır. Gülcemal’de çalıştığı sıralardaki bir yolculuğuna dair ücretin maaşından kesildiği bilgisi, bugüne ulaşan bir belgeden anlaşılmaktadır. Abdülhamid Efendi’nin, 1929 yılında dönemin yaygın ve ölümcül hastalığı olan vebaya karşı iki kez aşı olduğuna dair “veba aşısı yapıldı” belgesi bulunmaktadır.

Tarım merakı, Abdülhamid Efendi’yi tarımla ilgili süreli yayınları ve kitapları takip etmeye yöneltti. Öyle ki o, bugün gelişigüzel yapılan aşılama ve gübreleme işlemlerini dahi bu yayınlardan öğrendiği bilimsel yöntemlerle uygulamaya çalışıyordu. Bugüne kalan kitapları arasında; “Görele Ortaokulu [1945-1946]”, “Fındık Gübrelemesi” [tarihi yok], “Mısır Yetiştiriciliği” [1962], “Çay Budama Usulü” [1962], “Çiftlik” [1961] gibi yayınlara rastlanmaktadır. Abdülhamid Efendi fındık ve tarım kooperatiflerine yıllarca müşteri ortaklığı yapmıştır.

Abdülhamid Efendi’nin iyi derecede dikiş bilgisi olduğu, kendi yaptığı deri cüzdan, çanta ve bazı eşyalarından anlaşılmaktadır. Tarım, bağ-bahçe işleri ve esnaflığın yanı sıra balıkçılık da yaptığı bilinmektedir. Ağ örebilen, Karadeniz’in Görele kıyılarında balık avlayan Abdülhamid Efendi çok yönlü bir yapıya sahipti. Kendisine ait, ağ örmede kullandığı şimşir mekik bugün halen muhafaza edilmektedir. Doğup büyüdüğü Bozcaali mahallesinde 1939-40’larda bakkal işletti. Bakkal işi için ödediği vergilerin makbuzları bugüne ulaşmış olmakla birlikte halen korunmaktadır. Bakkal adresi ise Bozcaali mahallesindeki Tirebolu Caddesi’dir. Bakkalcılıkla birlikte 1939’da çarşıda fındık kırıcılığı işi de yaptı. Yine bu işletmeye dair vergi makbuzları günümüze dek ulaşmıştır. Abdülhamid Efendi, 1941-42 yıllarında ise Görele çarşısında tuğla-kiremit satışı yapan bir dükkân işletti. (Devam Edecek)