​GÜCE ADININ KÖKENLERİ (1)

GÜCE ADININ KÖKENLERİ (1)
Mevlüt KAYA
 
Tarih çalışmalarında sağlam bir dayanak olarak başvurulan yer adları, yalnızca eski boy adları hakkında bilgi vermekle kalmaz, ayrıca bu boyların dağılışı, yayılışı, sosyal, ekonomik ve diğer özellikleri hakkında da önemli ipuçları verebilir. Bu noktada bir yer adının kimler tarafından ve nasıl konulduğu, esin kaynağı ve varsa bilinen önceki versiyonu etraflıca araştırılmalıdır.
Dünyanın çoğu yerinde olduğu gibi, Türkiye’de de Cumhuriyet öncesinde ve sonrasında çeşitli nedenlerle yer adlarını değiştirme uygulamasına gidilmiştir. Giresun da bu uygulamalardan fazlaca etkilenmiş, 1984’e kadar 503 köyden 168’inin ve 3 bucağın adı değiştirilmiştir. Bu oran, Giresun’daki köy ve bucakların % 34’üne tekabül etmektedir.
Doğu Karadeniz Bölgesi, yer adları değiştirme uygulamasından en çok etkilenen bölgelerden biridir. 1925’te Artvin’deki çoğu Gürcüce olduğu düşünülen bazı yer adları, il genel meclisi kararıyla değiştirilmiştir. 1940’ta ise bu uygulama, İçişleri Bakanlığı’nın kararıyla resmileştirilmiştir. Genelgenin ardından valilikler tarafından yabancı yer adları listelenerek bakanlığa yollanmış, bu doğrultuda genel bir çalışma başlatılmıştır.
Daha önce de belirtildiği üzere, yer adlarının değiştirilmesine yönelik resmi girişimler, Osmanlı’nın son döneminde de üzerinde sıkça durulan uygulamalar arasındadır. Enver Paşa’nın 23 Aralık 1915’te yer adlarının değiştirilmesine yönelik verdiği emirle oluşturulan listede, Güce’nin adı da yer almaktadır. 1915-1916 yıllarındaki Anadolu’da yer adları değiştirme girişimleri sürecinde, Güce’nin adı yetkililerce “Küçükköy” olarak değiştirilmek istenmiş, ancak uygulamaya geçilememiştir. Aynı şekilde Güce’nin en eski köylerinden biri olan İlit’in adı da “Yakaköy” olarak değiştirilmek istenmişse de bu girişim hayata geçirilememiştir.
Güce’nin bilinen başka bir adı yoktur. Bölgenin 14. yüzyıldan itibaren Çepni Türklerinin iskânına açıldığı, yaygın bilgiler arasında olsa da yöredeki Türk yerleşiminin 10. yüzyıla dek indiği anlaşılmaktadır.
19. yüzyılda Osmanlı coğrafyasındaki yer adlarını araştıran C. Mostras ve 20. yüzyılda Anadolu’daki eski yer adlarına ilişkin çalışmaları olan Bilge Umar, Güce hakkında herhangi bir bilgi vermemiştir. Ancak Osmanlı yer adlarına dair muhtelif listeler yayınlayan Sezen, Güce’yi Tirebolu merkezine bağlı bir yer olarak göstermiştir.
Doğu Karadeniz Bölgesi araştırmacılarından Bilgin, Bulancak’taki Küçedere’nin, Dereli ilçesindeki Gücese köyü ve Kızıltaş köyündeki Güci mahallesinin, Güce ilçesinin ad menşei ile ilişkili olduğuna dikkat çekmektedir: “Tespit edebildiğimiz kadarıyla Karluklar, 1227 yılında Cengiz Han’ın halefi Ögeday Han’ın Curnağun Noyan komutasında Ön Asya’ya gönderdiği bir ordu komutasında gelmişti. Teme Çerisi denilen ve açılan yerlere yerleşmek üzere aileleri ile birlikte gönderilen bu ordunun dört tümenden birinin Uygur, Karluk, Türkmen ve Küçeliler adlı Türk kavimleri ile Kaşgar Türkmenlerinden oluşuyordu. Trabzon bölgesine yerleşen Karlukların bu bölükten olması kuvvetle muhtemeldir. Burada adı geçen Küçe ismine bölgede Giresun’a bağlı Güce ilçesi, Bulancak’ta Küçedere, Yavuzkemal’de Gücese (Şimdiki Pınarlar köyü) ve Kızıltaş köyüne bağlı Güci mahallesi şeklinde yer ismi olarak rastlıyoruz.” (Kaynaklar: C. Mostras, Osmanlı İmparatorluğu Coğrafyası Sözlüğü, İstanbul 2012; M. Emiroğlu, Bolu Yöresi Yer Adları, Türk Yer Adları Sempozyumu Bildirileri (11-13 Eylül 1984), Ankara 1984, s. 197; H. Tunçel, Türkiye’de İsmi Değişen Köyler, FÜSBD, 10(2), 2000, s. 27; A. Yüksel, Giresun Tarihi Yazıları, İstanbul 2003, s.19-32; T. Sezen, Osmanlı Yer Adları. Ankara 2006, s. 206; M. Fatsa, 15. ve 16. Yüzyıllarda Giresun. Ankara: 2010; H. Eren, Yer Adlarımızın Dili, TDAY Belleten 1965, Ankara 1989, s. 155-165; M. Bilgin, Doğu Karadeniz Tarih Kültür İnsan, Trabzon 2000, s. 100; B. Umar, Türkiye’deki Tarihsel Adlar, İstanbul 1993). –DEVAM EDECEK-